بهمن
بهمن
- تیر ۲۴, ۱۳۹۷
- نوشته توسط علی احمدیان
هر سال در سراسر جهان بیش از یک میلیون بهمن اتفاق می‌افتد. وقوع بهمن رخدادی طبیعی در کوهستان است. در کوه‌های ایران و کوهستان شمال تهران نیز این رخداد طبیعی، اتفاق می‌افتد و در فصل‌های زمستان و بهار شاهد سقوط بهمن‌های بسیاری در نقاط مختلف کوهستانی هستیم. این حادثه متأسفانه سالانه باعث مرگ تعدادی از هموطنان می‌شود.
مهم‌ترین عامل ایجاد بهمن چیست؟ خود شما! بر اساس آمار، بیشتر بهمن‌هایی که سبب آسیب و یا کشته شدن انسان‌ها بوده‌اند، به وسیله‌ی خود آنها ایجاد شده‌اند. وقوع بهمن اتفاقی طبیعی است، اما زمانی که هشدارها جدی گرفته نشوند، زمانی که عوامل محیطی مؤثر بر وقوع بهمن به خوبی شناخته نشوند یا به آنها توجه نشود، وقتی یک اسکی باز از پیست اسکی خارج می‌شود تا بر روی برف‌های نکوبیده اسکی کند، یا یک کوهنورد از مسیر مشخص شده صعود خارج می‌شود تا بر روی برف‌ها از خود ردی به جای بگذارد و… حادثه رخ می‌دهد.
- بهمن نمی‌پرسد چقدر قوی یا حرفه‌ای هستید؛ این واقعه می‌تواند برای شما هم اتفاق بیافتد!
بهمن
بهمن چگونه اتفاق می‌افتد؟
این پدیده با حرکت توده‌های برف بر روی شیب ایجاد می‌شود، زمانی که برف شرایط ناپایداری بر روی شیب داشته باشد و پای یک عامل محرک خارجی هم در میان باشد. (مانند وزن برف تازه باریده، باد، وزن یک کوهنورد و…)
وقوع بهمن تابع شرایط محیط مانند بستر برف، شدت و جهت باد، مقدار برف تازه، عدم اتصال دانه‌های برف تازه باریده به برف قدیمی، گرم شدن برف در طول روز، شیب مناسب و… است. با حضور این عوامل در کنار یکدیگر امکان وقوع بهمن به شدت افزایش می‌یابد.
انواع بهمن
بهمن انواع گوناگون دارد، اما بیشتر به دو شکل «بهمن پودری» و «بهمن قالبی» شناخته شده است. آمارها حاکی از آن‌اند که بیشتر قربانیانِ بهمن بر اثر وقوع نوع قالبی کشته شده‌اند.
بهمن پودری
توده‌ای از برف است که دانه‌های آن به هم نچسبیده‌اند. این بهمن بیشتر در هنگام طوفان یا بلافاصله بعد از آن ایجاد می‌شود و شکلی شبیه به عدد ۸ انگلیسی را بر روی شیب ایجاد می‌کند.
بهمن قالبی
به دلیل شکست یک لایه برف به هم پیوسته، روی یک لایه برف ضعیف قبلی ایجاد می‌شود. وجود یک خط شکست مشخص در بالاترین بخش بهمن (تاج) ساده‌ترین راه شناخت این نوع است.
انواع بهمن
عوامل وقوع بهمن:
در یک دسته بندی کلی این عوامل به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- شیب و عوارض منطقه
- آب و هوای منطقه
- نحوه لایه بندی برف
- انسان‌ها
شیب و عوارض منطقه
شکل شیب تأثیر زیادی در وقوع بهمن دارد. بیشتر بهمن‌های قالبی در شیب‌های محدب ایجاد شده‌اند. مناسب‌ترین شیب برای ایجاد این پدیده بین ۳۰ تا ۴۵ درجه است که «شیب بحرانی» خوانده می‌شود و بیشترین تعداد بهمن در این شیب اتفاق افتاده است.
شیب منطقه وقوع بهمن
آب و هوای منطقه
در آب و هوای پر از رطوبت و دارای سرمای مناسب، با بالا رفتن مقدار بارش برف تازه، احتمال وقوع بهمن هم بیشتر می‌شود. باد می‌تواند حجم زیادی برف را در یک شیب به روی هم انباشته کند و خطر وقوع را افزایش دهد. همواره اولین روز آفتابی بعد از چند روز هوای برفی خطرناک‌ترین زمان برای رخداد بهمن است.
دمای بسیار پایین‌تر از صفر، همراه با ریزش برف باعث می‌شود تا برف تازه تحکیم پیدا نکند و برف تازه مستعد وقوع بهمن باشد. همچنین افزایش زیاد دمای هوا، برف را شل می‌کند و باعث می‌شود تا برف استحکام خود را از دست دهد و احتمال وقوع بهمن افزایش یابد. آثار بهمن‌های از قبل اتفاق افتاده، حجم زیاد برف تازه به زمین نشسته (۲۰ سانتیمتر یا بیشتر)، برفی که در حال بارش است (۲سانتیمتر در ساعت یا بیشتر) نشان دهنده‌ی افزایش احتمال وقوع هستند.
نحوه‌ی لایه‌بندی برف
در طول فصل زمستان توده‌های برف پس از هر بارش تحت تأثیر عواملی مانند باد و دمای متغیر (بین روز و شب) به شکل لایه‌های متعدد با استحکام متفاوت بر روی شیب قرار می‌گیرند. نحوه‌ی لایه‌بندی برف بر روی شیب، تأثیر بسیار زیادی بر وقوع بهمن دارد. وجود یک لایه برف تازه بر روی یک بستر ناپایدار، می‌تواند سبب لغزش لایه رویی و وقوع بهمن شود.
انسان‌ها
وقوع بهمن ناشی از بخت و اقبال نیست، بلکه نتیجه تصمیم انسان‌ها است. مطالعات نشان می‌دهند بیش از ۹۰ درصد از بهمن‌ها که منجر به مرگ یا صدمه شده‌اند، دارای عامل انسانی بوده‌اند. انسان‌ها به دلایل متعددی (مانند نحوه‌ی تصمیم‌گیری، عدم آگاهی، آموزش نامناسب، عادت‌های نادرست، عدم انتخاب مسیر صحیح و…) علائم هشدار دهنده‌ی وقوع بهمن را نادیده می‌گیرند و با رفتار نادرست سبب وقوع آن می‌شوند.
شرایط مستعد وقوع بهمن معمولاً چگونه است؟
یک شیب تند که نزدیک به خط الرأس است و در سایه قرار دارد. همچنین حجم زیادی از برف تازه به وسیله‌ی باد در آن انباشته شده است.
امداد در زمان وقوع بهمن
اگر شاهد سقوط بهمن روی دیگران بودید:
شما نباید یک قربانی دیگر باشید. تشخیص دهید که آیا ورود شما به منطقه وقوع حادثه ایمنی شما را به خطر می‌اندازد یا نه؟ زمان بسیار حیاتی است! شما تنها کسانی هستید که می‌توانید در اولین ۱۵ دقیقه حیاتی پس از وقوع بهمن به قربانی کمک کنید. اگر محیط ایمن بود، آخرین نقطه رؤیت فرد را شناسایی کنید و در مسیر سقوط بهمن با چشم به دنبال قربانی بگردید. اگر در سطح قربانی را نیافتید، با استفاده از روش‌های جستجو با سوند بهمن یا با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی به دنبال وی بگردید.
امداد در زمان وقوع بهمن
اگر خودتان گرفتار بهمن شدید:
فریاد بکشید و سایر افراد را آگاه سازید.
همه تجهیزات (کوله پشتی، باتوم، کلنگ و … ) را از خود جدا کنید.
سعی کنید خود را به سمت کناره‌های بهمن بکشانید. سعی کنید یکی از دستانتان را در مقابل صورت قرار دهید و زانوها را به سمت سینه خم کنید تا فضای بیشتری برای تنفس در اختیار داشته باشید. اگر نور خورشید را می‌بینید، سعی کنید خودتان را تکان دهید و به بالای برف بکشید، در غیر این صورت انرژی خود را ذخیره کنید.
آرام باشید و به تنفس خود نظم دهید.
بهمن
همواره به یاد داشته باشید:
در هنگام اجرای برنامه به همه تغییرات محیط توجه کنید. تغییر در شرایط برف و دمای محیط آن می‌تواند نشان دهنده‌ی افزایش خطر وقوع بهمن باشد. اجتناب از کمک به وقوع بهمن و یا زنده ماندن بعد از رخداد آن، نیاز به داشتن دانش کافی درباره بهمن و دلایل و شرایط وقوع، تجربه‌ی صعود در مسیرهای برفی و انتخاب صحیح مسیر صعود و فرود دارد.
گرفتار شدن در بهمن یک بدشانسی نیست، بلکه بهمن به دلایل مشخص و در زمان و مکان خاصی اتفاق می‌افتد. این عزم و اراده را در خود پرورش دهید که بتوانید در شرایط نامناسب به کوهستان نروید. امروز به کوه نمی‌روم!
منبع: کوهستان پاک و ایمن، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و هیأت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان تهران